اگر نگاهي به معيار‌هاي حقوق بشر در جهان بياندازيم آزادي زنان، ميزان رفاه، آزادي بيان، آزادي اقليت‌هاي ديني و قومي و مسائلي مشابه آن، معيارهايي براي تعيين جايگاه كيفي و كمي يك كشور است،‌ مواردي كه هيچكدام از آنها در كشور عربستان سعودي مراعات نمي‌شود و همين موضوع موجب شده تا اين كشور بارها مورد انتقاد و حتي محكوم شدن از سوي سازمان‌هاي بين المللي مدافع حقوق بشر و مورد انتقاد آمريكا همپيمان متحد اين كشور در منطقه قرار گيرد، مطلب زير نگاهي مشروح به آخرين وضعيت حقوق بشر در عربستان دارد.

* وضعيت شيعيان در عربستان

گزارش‌هاي سازمان‌هاي بين‌المللي ارائه شده درباره وضعيت حقوق بشر در عربستان نشان مي‌دهد، عربستان از نظر آزادي اديان و مذاهب در بدترين وضعيت قرار دارد؛ بگونه‌اي كه شيعيان اين كشور حتي در مساجد خود قادر به اداي فريضه نماز نيستند، درحالي كه از جمعيت 22 ميليون نفري عربستان‌ 10 تا 15 درصد شيعه‌ هستند.
بيشتر شيعيان در منطقه شرقي عربستان در حاشيه خليج فارس ـ از قطر تا نزديك كويت ـ ساكن هستند و نواري شيعه‌نشين را تشكل داده‌اند كه از استان احساء تا استان قطيف را دربرمي‌گيرد.
برخي شيعيان نيز در شهر مدينه منوره ساكن هستند و برخي هم در شهر مهم "جده " سكونت دارند. در منطقه "نجران " در جنوب عربستان و در مرز يمن نيز برخي شيعيان اثني‌عشري و اسماعيلي زندگي مي‌كنند؛ اما به دليل حاكميت تفكرات و انديشه‌هاي وهابي در عربستان مدت‌هاست از ساخت مساجد جديد شيعي حتي در مناطق "احساء "، "قطيف " و "نجران " كه اكثريت ساكنان آنها را شيعيان تشكيل مي‌دهند، جلوگيري مي‌شود.
اين در حالي است كه مقامات سعودي از ارائه هرگونه توضيح در اين رابطه و تبيين دلايل چنين اعمال محدوديت‌هايي خودداري مي‌كنند.
حتي آمريكا متحد منطقه‌اي واشنگتن در گزارشي با تاكيد بر عدم وجود آزادي مذهبي در حكومت آل سعود مي‌نويسد: عربستان يكي از بدترين كشورها در احترام به آزادي‌هاي مذهبي است و آزادي‌هاي مذهبي نه تنها در قانون اين كشور جايي ندارد، بلكه از هر گونه اقدام مذهبي در كنار مذهب رسمي به شدت جلوگيري مي‌شود و در عربستان آزادي ديني آشكارا نقض مي‌شود.

* نبود آزادي بيان در عربستان

اگر نگاهي به آزادي بيان در كشور عربستان بياندازيم، مي‌بينيم سيستم پادشاهي اين كشور اجازه ورود مردم به عرصه تصميم‌گيري را نمي‌دهد و تنها پس از فشار‌هاي آمريكا بر كشورهاي خليج فارس و از جمله عربستان بود كه اين كشور حاضر شد،‌ تنها انتخابات يك قرن اخير در اين كشور يعني "انتخابات شهرداري‌ها " را برگزار نمايد.

*سركوب و زنداني كردن مخالفان

در همين حال بسياري از نيروهاي معارض عربستاني قادر به فعاليت در اين كشور نيستند، بگونه‌اي كه اكثر آنها در لندن اقامت دارند و يا بسياري از آنها ساليان سال است كه در زندان بسر مي‌برند و به "زندانيان فراموش شده " معروف شده‌اند.
آخرين گزارش سازمان ديده بان حقوق بشر از وضعيت معارضان عربستاني تاكيد مي‌كند، با اينكه دولت سعودي تلاش نموده چندتن از فعالان سياسي اين كشور را در ماه‌هاي اخير آزاد و ممنوعيت سفر تعداد ديگري را لغو كند، با اين حال تعداد بيشماري از فعالان سياسي بدون دليل در بازداشت بسرمي‌برند كه در اين ميان بايد از فعالاني چون "منير جصاص "، "محمد اللباد " و "رمزي جمال " ياد كرد و "علي الدميني "، "عبد الله الحامد "و "متروك الفالح " اجازه خروج از كشور را ندارند.

*وضعيت زنان در عربستان

درباره اوضاع زنان نيز بايد گفت اگرچه در شهر‌هاي بزرگ مانند "جده " و "رياض " اخيرا زنان آزادي‌هايي پيدا كرده‌اند، اما بسياري از زنان در اين كشور با محدوديت‌هاي بسياري دست به گريبان هستند.
زنان در جامعه سعودي كه تحت حاكميت و فشار شديد گروهك‌هاي وهابي قرار دارند، حقوقي از جمله حق دادن رأي، حق داشتن شناسنامه جداگانه يا حق رانندگي ندارند.
چندي پيش يكي از مسئولان انتخابات سعودي به بهانه اينكه زمينه‌هاي لازم براي حضور زنان در انتخابات فراهم نيست، از پاسخ دادن به اينكه چرا زنان حق شركت در انتخابات ندارند، شانه خالي كرد. پيش از اين نيز ادعا شده بود كه زنان تمايلي به مشاركت در انتخابات ندارند.

* اعمال سياست‌هاي تبعيض‌آميز عليه زنان

موضوع برابري حقوق زن و مرد در عربستان از جمله مسائلي است كه در سال‌هاي اخير توجه رسانه‌هاي بين‌المللي را به خود جلب كرده و باعث شده تا گزارش‌هاي زيادي از وضعيت زنان اين كشور منتشر شود، از جمله اين كه "كميته حذف تبعيض عليه زنان سازمان ملل متحد " گزارشي را منتشر كرد كه در آن گزارش از دولت عربستان خواسته شده تا هرچه سريع‌تر به مسئله قيموميت مردان در اين كشور خاتمه دهد و در راه برابري حقوق زنان و مردان بكوشد.
زنان عربستاني با مشكلات بسياري براي رفع تبعيض و حقوق برابر با مردان رو به رو هستند. چرا كه جامعه عربستان همچنان يك نظام طايفه‌اي و متكي به ثروتمندان و سرمايه‌داراني از جنس مذكر است.
به همين دليل تفاوت چنداني ميان شهرهاي مدينه و مكه با ديگر شهرهاي عربستان نظير طائف، جده، ظهران و رياض مشاهده نمي‌شود و در همه اين شهرها وضعيت حقوق زنان و برابري جنسيتي بر طبق گزارش سازمان ملل متحد در سطح بسيار پاييني قرار دارد.
زنان يكسره سياه پوشند، در گرماي هواي عربستان از فرق سر تا انگشتان پا در چادرهايي سياه رنگ پيچيده شده‌اند. چادرهاي عربي يكسره و آستين دار است. بنابراين هنگامي كه زن عرب اين چادر را به تن مي‌كند، تنها چشمانش از زير چادر سياه پيدا مي‌شود.

* زنان عربستان در حسرت رانندگي اتومبيل

در عربستان زنان بر اساس فتواي مقامات مذهبي اجازه رانندگي ندارند. شماري از زنان اين كشور در سال 1990 با ناديده گرفتن اين ممنوعيت اقدام به رانندگي در شهر رياض كردند كه بلافاصله توسط پليس عربستان دستگير شدند.
در سال‌هاي اخير زنان عربستان در نامه‌اي به پادشاه عربستان خواهان لغو اين قانون شده‌اند. نمايندگان مجلس عربستان نيز در طرحي خواستار اعطاي حق رانندگي به زنان شده‌اند، اما تاكنون اين تلاش‌ها ثمري نداشته است. تا پيش از حوادث بحرين زنان عربستاني به اين كشور مي‌رفتند و در آن جا رانندگي مي‌كردند.

* عدم حضور در عرصه كار و توليد

زن در جامعه عربستان حضور موثري ندارد و اگرچه در سال‌هاي اخير اجازه استخدام زنان در مراكز مختلف از جمله مشاغل دولتي صادر شده، اما در عمل اين قانون به اجرا در نيامده است و علاوه بر اين كه مراكز دولتي از استخدام زنان طفره مي‌روند،‌ كاركردن زنان در مراكز خصوصي نيز امري غير قانوني محسوب مي‌شود.

بنابراين بكار گرفتن زنان در بسياري از سمت‌هاي اجرايي، وزارتخانه‌ها، ادارات و دادگستري ممنوع است؛ ميزانِ اشتغال زنان در عربستان سعودي در سطح پاييني قرار دارد و با اين كه بيش از هفتاد درصد زنان عربستان داراي تحصيلات دانشگاهي هستند، تنها پنج درصد نيروي كار اين كشور را تشكيل مي‌دهند.

اين ميزان اشتغال زنان، پايين‌ترين ميزان اشتغال در جهان است. تلاش براي گسترش فرهنگ كار زنان در عربستان سعودي، همواره با مقاومت گروه‌هاي مذهبي، ادارات وابسته به وزارت كار و بسياري از شهروندان مرد عربستان مواجه شده است.

وزير كار عربستان سعودي در اظهارنظري گفته بود: "وزارتخانه برنامه‌اي براي گسترش اشتغال زنان ندارد،... چرا كه بهترين كار براي زنان، خانه داري و شوهرداري است... استخدام زنان بدون اجازه رسمي ولي ممنوع است، همانطور كه كار زن در خارج از خانه نبايد با كار او در خانه تداخل داشته باشد و باعث شود او از وظايف اصلي‌اش بازبماند.. ".

* مردان سعودي حق داشتن تلفن همراه را به زنان خود نمي‌دهند

علاوه بر اينكه زنان عربستاني حق داشتن هويت مستقل و همچنين اجازه رانندگي را ندارند، بسياري از آنان با نحوه برخورد ظالمانه همسران خود دست به گريبانند و بسياري از مردان عربستاني حتي حق داشتن تلفن همراه را براي همسران خود قائل نيستند.

دولت عربستان سعودي كه جامعه اين كشور با مشكلات و معضلات زيادي از جمله تضييع حقوق زنان و قاچاق انسان و آزار و اذيت خدمتكاران زن خارجي مواجه است، سرانجام پس از فشار مجامع داخلي و خارجي اين كشور، تجارت و قاچاق انسان در اين كشور را پذيرفت و قانوني در مبارزه با اين جرم تصويب كرد.

* فقر در كشور نفت خيز عربستان

ميانگين فقر در عربستان نگران كننده است، نشريه تخصصي "ميد " در يكي از گزارش‌هاي خود از شيوع فقر گسترده در پادشاهي نفت خيز عربستان با حداقل يك تريليون دلار سپرده در بانك‌هاي آمريكا خبر داد.

ارقامي كه توسط "مفلح القحطاني " دبير انجمن ملي حقوق بشر در عربستان ارائه شد، تصويري نااميد كننده از وسعت فقر را نشان مي‌دهد.

وي مي‌گويد: بين 45 تا 60 درصد سعودي‌ها قادر به خريد خانه نيستند و حدوداً 75 هزار خانواده سعودي كمتر از 2000 ريال سعودي (دلار 540) در ماه كسب مي‌كنند و مردم با وجود ثروت نفتي عظيم عربستان در دام فقر گرفتار شده‌اند.